Giảo cổ lam mọc ở đâu và có tác dụng gì?

Giảo cổ lam hay còn có tên gọi khác là cỏ trường thọ (Trung Quốc), phúc ẩm thảo (Nhật Bản), cây trường sinh, dền toòng, cổ yếm, ngũ diệp sâm, … Tên khoa học của giảo cổ lam là Gynostemma pentaphyllum, cây thuộc họ bí (Cucurbitaceae).

Theo các nghiên cứu, giảo cổ lam là loài cây mọc hoang ở những khu rừng thưa, có độ ẩm thấp và khí hậu lạnh như Triều Tiên, Nhật Bản, Trung Quốc, … Tại Việt Nam, giảo cổ lam được tìm thấy nhiều ở vùng núi Fansipan thuộc tỉnh Sa Pa và núi đá vôi thuộc tỉnh Hòa Bình.

Mặc dù loại dược liệu này đã phổ biến tại các quốc gia như Trung Quốc và Nhật Bản từ lâu với những bài thuốc đặc trị và công dụng thần kỳ, nhưng tại Việt Nam, khi phát hiện, thu hoạch và nghiên cứu, đã cho thấy rằng chất lượng của giảo cổ lam tìm thấy ở nước ta cũng cho chất lượng tương đương với hai loài tìm thấy ở Trung Quốc và Nhật Bản.

Giảo cổ lam là một loại thực vật thân thảo, dây leo, nách lá có các tua cuốn đơn để leo. Lá của cây giảo cổ lam có đặc điểm là lá kép hình chân vịt, lá xòe ra giống các ngón tay trên bàn tay. Mỗi cành có từ 5 – 7 lá, hoặc cũng có khi 9 lá. Bề mặt lá sần sùi, mặt trên của lá có màu xanh lục đậm, mặt dưới có màu nhạt hơn.

Hoa của cây giảo cổ lam mọc thành từng cụm giống cái chùy, gồm nhiều hoa nhỏ có màu trắng, cánh hoa xòe ra và rời nhau như hình sao, có 3 vòi nhụy ở bầu. Quả của cây giảo cổ lam có hình cầu với đường kính khoảng 5 – 9mm, có màu đen khi chín.

Giảo cổ lam được chia làm 3 loại tùy vào đặc điểm của lá:

• Loại 3 lá: Giảo cổ lam 3 lá thường có 3 lá ở phần to nhất của dây leo và loại này ít được sử dụng, vị nhạt và không thơm bằng các loại còn lại.
• Loại 5 lá: Giảo cổ lam 5 lá được dùng nhiều nhất vì có tác dụng tốt nhất. Loại này có mùi thơm nhẹ, sau khi phơi khô và dùng uống sẽ thấy vị đắng nhưng về sau sẽ cảm nhận được vị ngọt thanh.
• Loại 7 lá: Giảo cổ lam 7 lá cũng gần như 3 lá, nhưng vị đắng và khó uống hơn.

“Giảo cổ lam có tác dụng gì?” Giảo cổ lam có thành phần hóa học chính là hai hợp chất flavonoid và saponin, ngoài ra còn có nhiều vitamin và khoáng chất rất cần thiết đối với sức khỏe như kẽm, sắt, mangan, phốt pho, selen, …

Trong nhiều loại giảo cổ lam, hàm lượng hợp chất saponin có giảo cổ lam loại có 7 lá là nhiều nhất, thậm chí nhiều hơn nhân sâm từ 3 – 4 lần. Với những thành phần hóa học đó, giảo cổ lam được nghiên cứu là mang lại những tác dụng sau:

• Hạ đường huyết, hỗ trợ điều trị và ngăn ngừa các biến chứng của bệnh tiểu đường type 2: Hoạt chất saponin có trong giảo cổ lam được nghiên cứu và chứng minh là làm giảm và ổn định đường huyết, cải thiện biến chứng rối loạn mỡ máu ở bệnh nhân tiểu đường type 2.
• Giảm cholesterol trong máu, ngăn ngừa xơ vữa động mạch, phòng ngừa tai biến mạch máu não và các bệnh tim mạch: Các hợp chất có trong giảo cổ lam giúp làm giảm cholesterol toàn phần, triglycerid và một loại cholesterol xấu – LDL có hại cho sức khỏe, từ đó giúp phòng ngừa xơ vữa động mạch, tai biến, đột quỵ, …
• Điều trị bệnh tăng huyết áp và phòng ngừa biến chứng của các bệnh tim mạch: Các hợp chất có trong giảo cổ lam giúp kiểm soát huyết áp, điều trị bệnh tăng huyết áp, làm giảm các cơn đau tim và phòng ngừa biến chứng của các bệnh về tim mạch.
• Chống khối u và hỗ trợ điều trị bệnh ung thư: Các hoạt chất trong giảo cổ lam có khả năng ngăn ngừa không cho khối u phát triển, đặc biệt là hàm lượng lớn hợp chất saponin giúp tiêu diệt các tế bào ung thư vú, ung thư phổi, ung thư đại tràng, ung thư tử cung, …
• Tăng cường hệ miễn dịch, tăng sức mạnh: Hợp chất saponin trong giảo cổ lam được nghiên cứu là giúp cân bằng tối ưu hệ miễn dịch, nội tiết tố, ….
• Làm giảm các triệu chứng của bệnh gan và tăng cường bảo vệ gan: Các hoạt chất có trong giảo cổ lam giúp làm giảm những cơn đau gan và triệu chứng của bệnh gan, đồng thời tái tạo tế bào gan để bảo vệ gan.

Ngoài ra, giảo cổ lam còn có những tác dụng sau:

• Giúp giải tỏa căng thẳng, điều trị mất ngủ, an thần: Giảo cổ lam được biết đến là loại dược liệu giúp tinh thần minh mẫn, tăng cường năng lượng và bảo vệ hệ thần kinh.
• Chữa chứng thèm ăn, béo phì, hỗ trợ giảm cân: Hoạt chất giúp hoạt hóa men AMPK có trong giảo cổ lam giúp tăng cường quá trình chuyển hóa năng lượng trong cơ thể và đốt cháy mỡ thừa, là loại dược liệu giúp kiểm soát cân nặng hiệu quả.
• Chữa ho, viêm phế quản mãn tính
• Chữa đau dạ dày mãn tính, táo bón
• Ngăn ngừa rụng tóc, chống lão hóa da
• Giúp tăng cường máu vận chuyển lên não, phòng ngừa suy giảm trí nhớ ở người cao tuổi

Bộ phận thường dùng của cây giảo cổ lam là lá và cành non. Mùa hè là thời điểm cây được thu hái nhiều nhất. Sau thu hái, cây được rửa sạch và phơi khô, cành non được cắt thành từng đoạn ngắn khoảng 2 – 3cm để tiếp tục sấy hoặc phơi khô để dành dùng dần. Còn lá thì sau khi phơi khô có thể cắt nhỏ để sử dụng hoặc nghiền bột để làm thành trà túi lọc.

Tùy vào mục đích sử dụng sẽ có cách dùng giảo cổ lam khác nhau, có thể là nấu nước hãm, pha trà hoặc sắc lấy nước uống cùng với các loại dược liệu khác. Tuy nhiên, cách phổ biến nhất là pha trà giảo cổ lam.

• Cách dùng trà giảo cổ lam: Cho 20g giảo cổ lam đã phơi khô vào ấm và rót nước sôi vào. Có thể uống trà giảo cổ lam thay nước lọc hàng ngày.
• Cách dùng giảo cổ lam với các loại dược liệu khác: Cho cà gai leo (20g), giảo cổ lam và xạ đen (mỗi loại 30g) vào bình hoặc ấm, sau đó rót vào 1,5 lít nước sôi và ủ trong khoảng 30 phút là có thể dùng được.

Vậy uống trà giảo cổ lam có tác dụng gì?

• Trà giảo cổ lam là thức uống giúp đầu óc minh mẫn và tỉnh táo, tăng cường hệ miễn dịch và làm giảm cholesterol trong máu.
• Trà giảo cổ lam cùng với xạ đen và cà gai leo giúp tăng cường hệ miễn dịch, phòng bệnh ung thư, tiểu đường, viêm gan, …

Bên cạnh việc biết giảo cổ làm có tác dụng gì thì việc biết những lưu ý khi sử dụng giảo cổ lam cũng vô cùng quan trọng. Như đã đề cập ở trên, giảo cổ lam là loại dược liệu quý và trà giảo cổ lam có thể được sử dụng hàng ngày thay cho nước lọc nhưng cần lưu ý những thông tin sau:

• Không nên dùng trà giảo cổ lam vào buổi chiều tối hoặc trước khi đi ngủ vì kích thích hệ thần kinh, làm tăng hưng phân và dẫn đến khó ngủ.
• Không dùng quá liều lượng khuyến cáo (20g/ngày, tối đa 60 – 70g/ngày) vì có thể gây tụt đường huyết đột ngột. Nên dùng sau khi ăn no đối với người có đường huyết thấp.
• Chỉ nên pha vừa đủ giảo cổ lam để dùng hết trong ngày, không được để qua đêm vì có thể gây đầy bụng.
• Kết hợp trà giảo cổ lam với một chế độ ăn hợp lý sẽ giúp giảm cân hiệu quả.
• Uống thêm nước lọc nếu thấy xuất hiện khô miệng, nóng trong người, khát nước, tăng huyết áp nhẹ sau khi uống trà giảo cổ lam
• Chỉ nên dùng giảo cổ lam trong khoảng thời gian tối đa là 4 tháng.

Mặc dù có nhiều công dụng tốt nhưng những đối tượng sau đây không nên dùng giảo cổ lam:

• Phụ nữ đang mang thai và nuôi con cho bú: Một loại hoạt chất tìm thấy trong giảo cổ lam được nghiên cứu là có khả năng ảnh hưởng đến những dị tật bẩm sinh xuất hiện trong thai kỳ.
• Người mắc bệnh tự miễn hoặc đang dùng thuốc làm giảm hệ miễn dịch: Người mắc bệnh tự miễn như lupus, đa xơ cứng, viêm khớp dạng thấp, … không được dùng giảo cổ lam vì có thể kích thích hệ miễn dịch và làm tăng triệu chứng của bệnh, làm giảm hiệu quả thuốc hạ miễn dịch.
• Người chuẩn bị phẫu thuật hoặc mắc chứng rối loạn xuất huyết: Giảo cổ lam có thể làm chậm quá trình đông máu và làm tăng nguy cơ chảy máu khi phẫu thuật hoặc sau phẫu thuật. Trước khi phẫu thuật 2 tuần cần ngừng sử dụng giảo cổ lam.

Chúng ta đã tìm ra câu trả lời cho câu hỏi giảo cổ lam có tác dụng gì và giảo cổ làm trị bệnh gì. Với hàm lượng saponin cao cùng nhiều hợp chất, vitamin, khoáng chất cần thiết khác, giảo cổ lam là loại dược liệu có khả năng điều trị các bệnh tiểu đường type 2, mỡ máu, huyết áp,…