Cây bông báo có tác dụng gì?

Cây bông báo là dược liệu được sử dụng trong nhiều bài thuốc y học cổ truyền với công dụng tiêu viêm, giảm sưng, giúp nhanh lành vết thương… Ngoài ra, bông báo còn là loại cây trang trí và làm cảnh phổ biến. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu về đặc điểm, công dụng và cách dùng của cây bông báo.

Cây bông báo còn được gọi là cây bông xanh, cát đằng, madia, có tên khoa học là Thumbergia grandiflora (Rottl et Wild) – thuộc họ Ô rô (Ancanthanceae). Loại thực vật này có những đặc điểm như sau:

• Cây mọc và phát triển mạnh mẽ ở những khu vực thoáng, có ánh nắng;
• Cây có thể phát triển từ những mẫu thân có kích thước dài từ 15 – 30cm;
• Thuộc nhóm cây ưa ẩm, ưa sáng nên mọc nhiều trên các cây gỗ nhỏ, vách đá, cây bụi ven rừng…
• Bông báo là loại cây leo, thân cây dài từ 10 – 15m, hình trụ có lông;
• Lá cây mọc đối có cuống dài 3 – 4cm, phiến lá hình bầu dục hoặc hình kim; đầu lá nhọn. Lá cây chia thành nhiều thùy không đều, chiều dài mỗi thùy từ 10 – 15cm, chiều rộng từ 5 – 10cm. Lá có gân hình vịt nổi rõ ở mặt dưới, cả hai mặt lá đều có lông và thường nhiều hơn ở mặt dưới;
• Hoa cây mọc thành chùm ở kẽ lá hoặc đầu cành; hoa có kích thước lớn màu xanh và nở vào mùa hè, mùa thu. Tràng hoa hẹp và có lông trắng, xẻ 5 thùy trong đó thùy giữa lớn hơn các thùy bên. Nhị hoa có 4 nhị, bầu nhẵn và đính ở gốc tràng;
• Quả cây hình nang nhẵn và có mũi nhọn dài.

Lá, dây và rễ cây là những bộ phận được dùng trong các bài thuốc chữa bệnh. Dược liệu được thu hái quanh năm, sau khi thu hái có thể dùng tươi hoặc đem phơi, sấy khô và cất dùng dần. Bảo quản dược liệu khô ở vị trí khô ráo, thoáng mát và tránh ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp.

“Cây bông báo có tác dụng gì đối với sức khỏe?” Tác dụng của cây bông báo đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu khoa học. Theo đó, dược liệu này chứa nhiều thành phần hóa học phong phú và đa dạng như sau:

• Chứa hàm lượng lớn Kali, đặc biệt là ở phần lá;
• Hàm lượng axit amin cao, đặc biệt là ở phần hoa;

Ngoài ra, cây bông xanh còn chứa các hoạt chất khác như serin, alanin, axit aspartic, luteolin, đường saccharosa, fructosa…

Tác dụng của cây bông báo theo y học hiện đại: Hiện nay chưa có nhiều nghiên cứu khoa học về tác dụng dược lý của cây bông báo. Tuy nhiên một số tài liệu đã chỉ ra tác dụng của dược liệu này như sau:

• Nghiên cứu được thực hiện sử dụng nước sắc thân và lá cây bông báo tiêm vào khoang bụng chuột nhắt trắng với liều 1g ở mỗi con chuột. Kết quả cho thấy chuột thí nghiệm không có bất thường nào trong thời gian 24 giờ. Từ đó, có thể rút ra kết luận rằng cây bông báo không chứa độc tố;
• Hoạt chất flanovoid trong cây bông báo có tác dụng cải thiện tình trạng máu bầm tụ dưới da do chấn thương hiệu quả;
• Nghiên cứu khoa học cũng cho thấy vị thuốc bông báo giúp cải thiện tình trạng ợ chua, đầy bụng khó tiêu do thành phần dược tính của lá trung hòa lượng axit trong dạ dày.

Tác dụng của cây bông báo theo y học cổ truyền: Vị thuốc bông báo có tính bình, vị cay và có những tác dụng sau:

• Thải độc, trừ bỏ độc tố;
• Hỗ trợ tiêu hóa;
• Giúp nhanh lành xương bị gãy;
• Giảm đau bụng;
• Tại một số vùng ở Ấn Độ, dược liệu bông báo được dùng làm thức ăn.

Cây bông báo có thể được dùng tươi hoặc phơi, sấy khô làm dược liệu chữa bệnh. Trường hợp dự trữ lâu dài nên sao vàng hạ thổ và cất dùng dần. Tùy thuộc vào tình trạng bệnh mà liều dùng vị thuốc có thể khác nhau, thông thường là 9 – 20g mỗi ngày, dùng dưới dạng thuốc sắc uống; dạng dùng ngoài không xác định liều lượng cố định. Cần lưu ý không dùng vị thuốc đối với phụ nữ đang mang thai, phụ nữ cho con bú, trẻ em và những người mẫn cảm với bất kỳ hoạt chất nào trong cây bông báo.

Hình ảnh cây bông báo đã được ứng dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh như sau:

3.1. Bài thuốc chữa rắn cắn

Chế biến bài thuốc như sau: Dùng 30 – 50g lá cây bông báo đã được loại bỏ cuống, giã nát và lấy phần nước xoa bóp từ trên xuống dưới quanh khu vực bị rắn cắn, phần bã dùng đắp lên vị trí bị rắn cắn. Sau khi sơ cứu và đắp thuốc, cần được người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị kịp thời.

3.2. Bài thuốc giúp giảm tụ máu bầm

Chế biến bài thuốc như sau: Dùng lá cây bông báo tươi đắp trực tiếp hoặc chườm nóng lên vị trí tụ máu bầm. Ngoài ra, có thể dùng 100g lá cây tươi, đem thái nhỏ, sao vàng và thêm một ít rượu trắng, tiếp tục sao đến khi vị thuốc khô. Sau đó bỏ hỗn hợp này vào túi vải và chườm lên da một cách cẩn thận để không bị bỏng.

3.3. Bài thuốc hỗ trợ trị giun

Chế biến bài thuốc như sau: Dùng 20g mỗi vị thuốc gồm rễ cỏ tranh, rễ cây bông xanh và rễ sử quân. Tất cả các vị thuốc được thái nhỏ, phơi khô và sắc với nước, dùng nước thuốc uống giúp tẩy giun.

Như vậy, cây bông báo là dược liệu có nhiều công dụng đối với sức khỏe, tuy nhiên cũng như các vị thuốc khác, dược liệu này có thể gây ra những tác dụng phụ nhất định. Vì vậy, để đảm bảo độ an toàn và hiệu quả trong điều trị, người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.