Cây chân bầu có tác dụng gì?

Cây chân bầu hay còn được gọi là chưng bầu hoặc song ke, được tìm thấy phổ biến khu vực miền Nam hoặc Nam Trung bộ tại Việt Nam. Đây là một vị thuốc được sử dụng trong điều trị giun và tình trạng nước ăn chân. Ngoài ra, lá cây chân bầu còn có tác dụng lợi mật và nhuận tràng. Vậy cây chân bầu có tác dụng gì?

Cây chân bầu hay còn được gọi là chưng bầu hoặc song kê, trâm bầu, tim bầu. Tên khoa học được gọi là ombretum quadrangulare Kurz, thuộc họ bàng Combretaceae. Cây chân bầu thuộc cây thân gỗ có chiều cao từ 2 – 12 mét. Lá cây có màu xanh hình trứng dài và tròn ở phần đầu lá. Mặt trên và mặt dưới của lá chân bầu đều được bao phủ bởi một lớp lông tơ mềm. Mỗi lá cây đều có chiều dài trung bình khoảng 3cm và rộng khoảng 1,5 cm, thậm chí to hơn. Cuống lá thân bầu ngắn, có đường gân chính giữa lá và các cặp gân phụ đối xứng ở hai bên gân chính. Hoa cây thân bầu nhỏ, đâm ra từ kẽ lá hoặc mọc ở ngọn cành phát triển thành bông. Quả thân bầu có 4 dìa mỏng như cánh, khi quả còn nhỏ có màu xanh và khi già thì ngả vàng. Mỗi quả thân bầu có chiều dài khoảng 18mm và rộng 7mm. Trong quả có chứa hạt hình thoi với kích thước khoảng 4mm và có dìa.

Tại Việt Nam, cây chân bầu được tìm thấy khá nhiều ở khu vực miền Nam hoặc Nam Trung Bộ. Miền Bắc chưa thấy xuất hiện. Cây chân bầu thường được trồng để lấy bóng mát hoặc để phục vụ cho việc nuôi kiến cánh đỏ. Theo kinh nghiệm của nhiều người nuôi kiến cánh đỏ khi sống trên cây chân bầu sẽ phát triển nhiều cánh hơn. Một số nước ngoài Việt Nam cũng có cây chân bầu như Lào, Campuchia, Thái Lan,… Lá cây chân bầu thu hái quanh năm, tuy nhiên hạt và quả được thu hoạch vào mùa thu hoặc mùa đông. Các bộ phận khác của cây được phân loại và đem về sử dụng tươi hoặc phơi khô.

Hiện nay vẫn chưa xác định được rõ các thành phần có trong cây chân bầu, tuy nhiên khi phân tích thành phần nước pha hay cao cồn của cây thì có thấy chất tanin. Các bộ phận thường được sử dụng làm thuốc của cây chân bầu bao gồm lá, vỏ cây, quả và hạt cây. Cây chân bầu có tính vị và quy kinh. Một số tác dụng dược lý của cây chân bầu bao gồm:

• Thử nghiệm trên một con chuột trong phòng thí nghiệm cho thấy chiết xuất cây chân bầu thể hiện rõ khả năng tiêu diệt giun đũa.
• Lá cây chân bầu có công dụng giúp nhuận gan.
• Giảm đau
• Lợi tiểu
• Cầm tiêu chảy
• Kích thích vị giác, giúp tăng cảm giác ăn ngon miệng
• Ngăn ngừa và hỗ trợ các tế bào ung thư phát triển
• Lợi mật

Liều lượng sử dụng vị thuốc của cây chân bầu được điều chỉnh phụ thuộc vào tình trạng bệnh lý. Người bệnh có thể lấy lá chân bầu tán thành bột, sau đó sắc uống hoặc ngâm rượu thoa ngoài da, hoặc lấy hạt chân bầu sao vàng và ăn hoặc uống trực tiếp.

3.1 Điều trị giun đũa, giun kim và giun sán

Cây chân bầu chữa bệnh gì? Cây chân bầu có thể được sử dụng trong điều trị giun đũa, giun kim và giun sán. Những thành phần có thể sử dụng làm vị thuốc bao gồm quả chân bầu, lá mơ lông và bột để làm bánh. Rửa sạch quả chân bầu và lá mơ. Sau đó giã nát, trộn chung với bột và một ít nước sao cho đều. Nặn thành những cái bánh nhỏ và đem hấp cách thủy cho chín rồi ăn. Sử dụng đều đặn vào mỗi buổi sáng khi đói trong vòng 3 ngày liên tục.

Đem phơi quả chân bầu sau đó tách lấy hạt, sao vàng hoặc nướng lên. Khi sử dụng có thể ăn kèm với quả chuối với liều lượng như sau:

• Người trưởng thành: ăn 10-15 hạt/ ngày tương đương với 14-20 gram, trong 3 ngày liên tiếp.
• Trẻ em: ăn 5-10 hạt/ngày trong 3 ngày liên tiếp.

3.2 Bài thuốc nhuận gan, lợi tiểu

Thành phần của bài thuốc bao gồm:

• 15 gram lá cây chân bầu khô
• 15 gram hoắc hương núi khô

Cho cả hai vị thuốc trên vào ấm và sắc cùng với 1 lít nước trên ngọn lửa nhỏ cho đến khi cạn còn 1 chén nước nhỏ thì dừng lại. Uống mỗi ngày 1 thang và uống hết trong 1 lần uống.

3.3 Ngâm rượu chữa nước ăn chân

Thành phần được sử dụng để ngâm rượu điều trị nước ăn chân bao gồm:

• 100 gram lá cây chân bầu
• 100 gram lá cây thuốc mọi
• 100 gram lá bạch hạc
• 100 gram lá cây mực
• 100 ml rượu trắng

Tất cả các vị thuốc trên cần được đem đi rửa, giã nát và đổ rượu vào ngâm. Sử dụng ngay hoặc để vào hũ kín sử dụng dần. Điều trị nước ăn chân bằng cách lấy rượu bôi vào vị trí tổn thương từ 2-3 lần/ ngày.Tóm lại, cây chân bầu hay còn được gọi là chưng bầu hoặc song ke, được tìm thấy phổ biến khu vực miền Nam hoặc Nam Trung bộ tại Việt Nam. Đây là một vị thuốc được sử dụng trong điều trị giun và tình trạng nước ăn chân. Ngoài ra, lá cây chân bầu còn có tác dụng lợi mật và nhuận tràng. Tuy nhiên, trước khi sử dụng bất kỳ vị thuốc nào thì cần tham khảo ý kiến của bác sĩ đông y để được tư vấn liều lượng cũng như cách sử dụng sao cho phù hợp.