Cây châu thụ có tác dụng gì?

Cây châu thụ là dược liệu thường được dùng làm thuốc trị thấp khớp, đau dây thần kinh, chân tay nhức mỏi. Ngoài ra, người ta còn lấy lá để nấu nước ngâm rửa hoặc dùng tinh dầu để xoa bóp.

Châu thụ có tên khoa học Gaultheria fragrantissima Wall, thuộc họ đỗ quyên (Ericaceae), một số tên gọi khác như thạch nam, cây tra, lão quan thảo, là một cây bụi cao 1,5-3m, màng nhiều cành. Cành mảnh mọc nằm ngang, theo hình zíc zắc, màu đỏ. Lá mọc so le, có hình mác, hoặc thuôn dài, đầu nhọn, phía cuống hình nêm, mép có răng cưa, màu nâu nhạt. Hoa màu trắng hoặc hồng, mọc thành chùm ở kẽ lá. Quả nang hình cầu, bao bọc bởi một đài mẫm, có nhiều hạt. Hoa tháng 1-6, quả tháng 8.

Cây mọc phổ biến ở những vùng núi cao tại một số tỉnh miền Bắc nước ta, như Sapa (Lào Cai), Tam Đảo (Vĩnh Phúc). Lá và vỏ thân cây châu thụ chứa nhiều tinh dầu. Tinh dầu chứa methyl salicylat – một hoạt chất có tác dụng sát khuẩn, giảm đau, chữa tê thấp, đau lưng, đau dây thần kinh, chân tay nhức mỏi. Trong lá châu thụ còn có các thành phần như tanin, arbutin và gaultherin.

Toàn cây có mùi thơm của salixylat metyl, vò lá hay vỏ thấy mùi thơm rõ hơn, để lâu mùi nhẹ mát hơn. Người dân thường hái lá về phơi khô để pha nước uống. Bên cạnh đó, có thể dùng lá và vỏ cây châu thụ để cất tinh dầu. Tuy nhiên, ở nước ta chưa sử dụng nhiều cho mục đích này.

Y học hiện đại cất tinh dầu châu thụ bằng cách ngâm lá hoặc vỏ thân để tươi trong nước 30 độ C, để yên một đêm. Sau đó thu tinh dầu bằng phương pháp cất kéo hơi nước. Tinh dầu này được pha chế với nhiều vị thuốc khác thành những dạng thuốc dùng xoa bóp như dầu xoa, cao xoa, cao dán. Tinh dầu châu thụ còn được dùng làm nguyên liệu trong một số chế phẩm như kem đánh răng và chế phẩm dùng trừ diệt và xua đuổi côn trùng.

Tinh dầu trong cây châu thụ có tác dụng kích thích, lợi trung tiện, sát trùng. Tinh dầu châu thụ gây co quắp và liệt hô hấp trên động vật.

Châu thụ được dùng làm thuốc sát trùng, nhức mỏi chân tay, tê thấp dưới dạng nước hãm từ lá. Ngoài ra tinh dầu châu thụ được dùng ngoài dưới dạng xoa bóp hoặc đun lá ngâm chân. Theo kinh nghiệm dân gian, cả cây châu thụ, trừ rễ, cắt nhỏ, nấu với nước cho thật đặc, rồi đợi khi nước ấm, dùng để ngâm chân bị đau nhức. Đồng thời, lấy khăn thấm nước thuốc dùng xoa từ đầu gối trở xuống. Thực hiện 2-3 lần mỗi ngày. Có thể cho châu thụ phơi khô ngâm rượu trong 15-20 ngày. Khi dùng, lấy bông thấm thuốc bôi vào chỗ đau rồi xoa bóp.

Lưu ý khi dùng châu thụ do tinh dầu có thể gây ngộ độc với triệu chứng nôn mửa, ỉa lỏng, viêm dạ dày, đi đái luôn, co quắp và tử vong.

Tại một số nước phương Tây như Mỹ, Anh, lá cây châu thụ ( tên gọi: Winter-green, Thé de New-Jersey, Thé du Canada) được dùng trong chữa trị một số bệnh như: Điều kinh, thuốc ra thai, sát trùng, đặc biệt chữa tê thấp. Tình dầu được dùng trong sản xuất thuốc xoa bóp và trong công nghiệp nước hoa.

Cây châu thụ là dược liệu thường được dùng làm thuốc trị thấp khớp, đau dây thần kinh, chân tay nhức mỏi. Để đảm bảo hiệu quả điều trị và tránh các tác dụng phụ, người bệnh chỉ nên sử dụng khi có sự tư vấn của bác sĩ, lương y có chuyên môn.