Dừa cạn: Tác dụng chữa bệnh của cây dừa cạn

Dừa cạn là một loại thảo dược đã được sử dụng làm thuốc nhiều trong dân gian. Bên cạnh đó, cây dừa cạn còn được sử dụng như một loài hoa cây cảnh nhiều người chơi ưa thích và trồng ở các vườn hoa cây cảnh quanh nhà.

Dừa cạn còn được gọi là bông dừa hay hải đằng. Đây là một cây thân thảo, sống lâu năm, chiều cao chừng 40–60cm và phân thành nhiều cành. Thân cây mọc thẳng, hình trụ, nhẵn, lúc non có màu lục nhạt sau chuyển dần sang màu hồng.

Lá dừa cạn mọc đối, hình bầu dục, mặt trên có màu sẫm hơn mặt dưới. Hoa thường có màu hồng, thỉnh thoảng xuất hiện hoa trắng, có 5 cánh đều nhau. Quả dài, gồm 2 đại, mọc thẳng đứng và hơi tách sang hai bên. Mỗi quả chứa khoảng 12–20 hạt nhỏ màu nâu nhạt, hình trứng. Dáng cây mềm mại, lá xanh mướt, hoa rực sáng là những nét độc đáo tạo được sự hấp dẫn của loài cây này.

Mùa hoa quả gần như là quanh năm, phổ biến nhất là vào tầm tháng 4–5 và tháng 9–10.

Bộ phận được sử dụng làm thuốc chủ yếu là lá và phần ngọn cây được phơi nắng nhẹ hoặc sấy ở nhiệt độ 30–50oC cho đến khô. Sau đó, người ta đem sắc nước uống hay chế biến thành dạng trà hoặc dùng giã, đắp.

Trong một số trường hợp, toàn cây hoặc rễ được sử dụng để làm thuốc sắc hay cao lỏng.

Trong dừa cạn có chứa thành phần vincristin có tác dụng tốt với bệnh ung thư nhưng chúng lại là thành phần gây hại cho thai nhi, ức chế hệ thần kinh. Cụ thể, vinblastin khi tách chiết thành dạng thuốc tiêm sẽ có tác dụng lớn trong ức chế tế bào hoặc sự phân bào. Vậy nên chúng hạn chế được việc hình thành bạch cầu dư thừa ở những trường hợp ung thư máu.

Thân và lá dừa cạn còn có tính chất làm nâng cơ da và lọc máu.

Đồng thời, dược liệu này đã được dùng để thông tiểu tiện, lợi tiểu, chữa bệnh đi tiểu ít, tiểu buốt, bế kinh nguyệt, huyết áp cao, có nơi dùng làm thuốc ra mồ hôi, điều trị vấn đề tiêu hóa kém và lỵ (cấp và mạn tính).

Dừa cạn có thể sử dụng làm dược liệu với toàn cây dừa cạn. Trung bình, liều lượng khoảng 8–20g/ngày ở dạng thuốc sắc, cao lỏng hay viên nén từ cao khô.

Trên thị trường, chiết xuất dừa cạn thường được bán là dưới dạng vincaleucoblastin (hay vinblastin), muối sulfat, dùng tiêm tĩnh mạch với liều lượng 0,10–0,15mg/kg thể trọng. Thuốc được dùng chủ yếu để điều trị bệnh Hodgkin và cần phải theo dõi bạch cầu khi dùng.

Một thành phần khác trong dược liệu này được sản xuất là leurocristine (hay vincristin) dưới dạng muối sulfat, cách dùng là tiêm tĩnh mạch với liều 0,03–0,1mg/kg trong các trường hợp các bệnh về máu, bệnh bạch huyết.

• Trị bỏng nhẹ

Trong dân gian đã lưu truyền cách trị bỏng bằng cách dùng lá dừa cạn giã nát đắp lên những vết bỏng. Tuy nhiên, cần chú ý chỉ đắp vào vết thương trong trường hợp không trầy da, bỏng nhẹ. Tác dụng là làm mát da thịt, giảm đau, chống bội nhiễm.

• Lỵ trực trùng

Đây là tình trạng đi ngoài nhiều lần, bụng đau từng cơn, phân có chất nhầy, có máu mũi, sút cân nhanh.

Bài thuốc: Dừa cạn (sao vàng hạ thổ) 20g, cỏ sữa 20g, cỏ mực 20g, lá khổ sâm 20g, rau má 20g, chi tử 10g, đinh lăng 20g và hoàng liên 10g. Đổ 3 bát nước sắc lấy 1,5 bát, chia thành 3 lần uống trong ngày.

• Phụ nữ bị bế kinh

Dấu hiệu: Đau bụng, mặt đỏ, bụng dưới căng đầy, tính tình cáu gắt.

Bài thuốc: Dừa cạn (phơi khô) 16g, hồng hoa 10g, tô mộc 20g, nga truật 12g, trạch lan 16g, chỉ xác 8g, hương phụ 12g và huyết đằng 16g. Sắc uống ngày 1 thang thuốc, chia làm 3 lần uống trong ngày.

• Bệnh trĩ

Dấu hiệu: Búi trĩ sưng đau, tiết dịch, chảy máu tươi.

Bài thuốc 1: Giã nát hoa và lá dừa cạn, lá thầu dầu tía đắp tại chỗ băng lại.

Bài thuốc 2: Dừa cạn (sao vàng) 20g, trần bì 10g, phòng sâm 16g, đương quy 12g, thăng ma 10g, cỏ mực 20g, hoàng kỳ 12g, bạch truật 16g,cam thảo 12g và sài hồ 10g. Sắc ngày 1 thang thuốc chia làm 3 lần uống. Dùng thuốc liên tục trong 10 ngày liền. Nghỉ 3 – 4 ngày, sau đó tiếp đợt 2.

• Chứng tiêu khát

Dấu hiệu: Khát nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều.

Bài thuốc: Dừa cạn 16g, thạch hộc 12g, đan bì 10g, ngũ vị 10g, cát căn 20g, hoài sơn 16g, sơn thù 12g, khiếm thực 12g, khởi tử 12g và hoài sơn 16g. Sắc thuốc chia làm 3 lần uống trong ngày, ngày 1 thang.

• Điều trị zona

Dấu hiệu: Xuất hiện mảng phát ban gây đau đi dọc theo dây thần kinh cảm giác trên bề mặt da. Bệnh thường có nguy cơ hay tái phát.

Bài thuốc 1: Dừa cạn (sao vàng hạ thổ) 16g, cam thảo đất 16g, chi tử 10g, thổ linh 16g, bạch linh 10g, kinh giới 12g, nam tục đoạn 16g và hạ khô thảo 16g. Sắc uống ngày 1 thang thuốc, chia làm 3 lần.

Bài thuốc 2: Thuốc đắp: Chuẩn bị lá dừa cạn và lá cây hòe với lượng bằng nhau. Sau đó, giã nhỏ hai loại thảo dược này và đắp lên các vị trí tổn thương, cuối cùng là băng lại.

• Hỗ trợ điều trị tăng huyết áp

Dừa cạn 160g, hoa hòe 150g, cam thảo đất 140g, lá đinh lăng 180g, cỏ xước 160g, đỗ trọng 120g và chi tử 100g. Các vị sao giòn tán vụn trộn đều, bảo quản trong hộp kín tránh ẩm mốc. Hãm nước sôi vào ấm chuyên dùng, sau 10 phút có thể dùng được. Sử dụng thay trà trong ngày.