Vị trí và tác dụng huyệt Trung quản

Huyệt Trung quản là một trong những huyệt đạo quan trọng của cơ thể, tác động lên huyệt giúp chữa các bệnh liên quan đến hệ tiêu hóa và hỗ trợ giảm béo. Đây là những tác dụng vượt bậc của huyệt, do đó lĩnh vực Y học cổ truyền dùng các phương pháp tác động lên huyệt này đang dần phổ biến.

Huyệt Trung quản còn được biết đến với một số tên gọi khác như: Thái thương, Trung hoãn, Thượng ký, Trung oản, Trung uyển, Vị quản.

Về giải nghĩa tên gọi của huyệt Trung quản, đoạn ống tiêu hóa tính từ mũi ức đến lỗ rốn bào gồm thực quản, dạ dày, và một đoạn ruột non. Huyệt nằm ở giữa đoạn nối này do đó có tên gọi là Trung quản (trung: giữa, quản: ống).

Huyệt Trung quản xuất phát từ thiên Kinh mạch, nằm trong linh khu 10. Với các đặc tính:

• Là huyệt Hội của mạch Nhâm với các kinh Tiểu trường, Vị và Tam tiêu.
• Là huyệt Hội của Phủ.
• Huyệt Mộ của Vị.
• Huyệt tập trung khí của Tỳ.
• Là 1 trong nhóm 9 huyệt Hồi Dương Cứu Nghịch.
• Là 1 trong 4 huyệt Hội Khí của mạch Dương: Quan Nguyên, Thiên Đột, Trung Quản và Chí Dương (theo sách Kinh Mạch Biệt Luận)

Huyệt Trung quản nằm trên đường giữa bụng vuông góc với rốn và cách rốn 4 thốn ngón tay. Nói cách khác huyệt nằm ở giữa đoạn nối giữa rốn và đường thẳng đi ngang qua bờ dưới sườn.

Về giải phẫu dưới huyệt sẽ thấy đường trắng giữa, tiếp đến là mạc ngang và phúc mạc, đi vào trong ổ bụng sẽ liên quan với phần ngang của dạ dày

Về thần kinh chi phối da vùng huyệt đạo chính là tiết đoạn thần kinh D8

Huyệt Trung quản nằm ở một vị trí tương đối dễ xác định, tuy nhiên cần thận trọng để tác động chữa bệnh mang lại hiệu quả cao nhất.

Để xác định huyệt Trung quản cần cho bệnh nhân nằm ngửa thoải mái. Nhìn vào đường trắng giữa bụng và đo cách rốn bốn thốn ngón tay chính là vị trí của huyệt Trung quản. Một cách khác để xác định vị trí của huyệt là vẽ hai đường thẳng, một đường dọc giữa bụng đi qua rốn và một đường nối hai bờ sườn, huyệt Trung quản chính là giao điểm của hai đường thẳng này.

Do vị trí của huyệt Trung quản là huyệt hội của nhiều đường kinh do đó nó có nhiều tác động đến sức khỏe của chúng ta. Một vài tác dụng nổi bật như: Điều hòa và tăng cường chức năng của dạ dày, trị đầy hơi, khó tiêu, trào ngược dạ dày thực quản, viêm loét dạ dày tá tràng,… Ngoài ra một tác dụng được quan tâm hiện nay đó chính là hỗ trợ điều trị béo phì

4.1 Điều trị viêm loét dạ dày tá tràng:

Theo Y học cổ truyền, nguyên nhân gây ra viêm loét dạ dày – tá tràng chính là do bị các nguyên nhân gây bệnh kích thích và làm cho Can khí uất kết và mất khả năng bài tiết. Điều này làm cho rối loạn việc co bóp và bài tiết của dạ dày làm cho các yếu tố tấn công nhiều hơn các yếu tố bảo vệ nên hình thành ổ loét.

Nguyên nhân khác là do chế độ ăn uống không điều độ làm dạ dày bị tổn thương nên mất khả năng kiện vận.

Gồm có hai loại can khí với các triệu chứng khác nhau:

• Can khí phạm Vị: gồm những triệu chứng như: đau tức thượng vị, đau từng cơn, đau lan ra hai bên và sau lưng, khi ấn vào cảm giác đau tăng lên, kèm theo cơn đau là các triệu chứng như đầy bụng, ợ hơi, ợ chua, có rêu lưỡi vàng, chất lưỡi đỏ… Điều trị: Châm tả.
• Tỳ Vị hư hàn: gồm những triệu chứng như: đau âm ỉ thượng vị, nôn nhiều với mỗi lần nôn là dịch dạ dày lỏng và không có thức ăn, mệt mỏi, có rêu lưỡi trắng, chất lưỡi nhợt. Điều trị: Cứu.

4.2 Điều trị nấc cụt:

Nấc cụt là một hành vi không tự chủ do đó dễ mang lại nhiều khó chịu cho người bệnh. Thông thường thì cơn nấc cụt sẽ tự khỏi sau một khoảng thời gian ngắn. Tuy nhiên, phạm vi bài viết này đề cập đến những cơn nấc cụt dai dẳng và làm ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày của người bệnh và làm người bệnh chán ăn, bỏ bữa.

Theo Y học cổ truyền, nguyên nhân nấc cụt là do vị khí nghịch lên. Chúng ta có thể hiểu là bình thường khi thực hiện động tác nuốt thức ăn sẽ xuống dạ dày và ở lại tại đó để chờ tiêu hóa. Tuy nhiên một vài tác động không mong muốn làm chức năng dạ dày suy yếu hoặc làm rối loạn chức năng nuốt, rối loạn nhu động thực quản sẽ gây ra nấc cụt.

Nấc cụt có hai thể cơ bản là thể thực chứng và thể hư chứng. Đối với thể nấc cụt hư chứng sẽ có tiếng nấc nhỏ hơn, người bệnh có thở nhanh và nông hơn, tay chân lạnh, mạch hư. Biện pháp điều trị: châm bổ.

4.3 Điều trị thừa cân, béo phì:

Theo Y học cổ truyền, nguyên nhân gây ra thừa cân béo phì là do khí huyết không được lưu thông và ứ trệ lại làm cho năng lượng thừa tích tụ ngày càng nhiều, đến khi đạt một khoảng thời gian nhất định sẽ gây ra béo phì.

Biện pháp điều trị là kích thích việc lưu thông của khí huyết và phân bố lại năng lượng hợp lý. Cụ thể là các biện pháp xoa bóp, bấm huyệt với những ưu điểm sau:

• Thư giãn trong khi được xoa bóp giúp tinh thần khỏe mạnh;
• Tác động vào huyệt Trung quản giúp hạn chế những cơn đói và tăng lưu lượng máu lưu thông từ đó tăng cường chức năng của hệ tiêu hóa, làm việc tiêu hóa chất béo hiệu quả hơn;
• Bấm huyệt và xoa bóp giúp làm nóng và hóa lỏng lượng mỡ thừa dưới da, sau đó hỗ trợ đào thải lượng mỡ này thông qua tuyến mồ hôi và bài tiết theo con đường tự nhiên của cơ thể.

Có 2 cách để tác động lên huyệt Trung quản chính là bấm huyệt và châm cứu.

5.1 Bấm huyệt:

Thủ thuật: Dùng đầu móng tay của ngón tay cái ấn mạnh vào huyệt (đốt một và hai của ngón tay cái vuông góc với nhau) tăng dần cho đến khi người bệnh cảm thấy căng tức nặng thì dừng lại

5.2 Châm cứu:

Các bước châm huyệt Trung quản bao gồm:

• Chuẩn bị dụng cụ châm
• Chuẩn bị bệnh nhân: Vì vị trí huyệt Trung quản ở vùng cổ tay nên tư thế ngồi duỗi tay hay ngồi ngửa dựa ghế là phù hợp nhất.
• Xác định chính xác huyệt
• Sát trùng huyệt bằng cồn 70 độ. Cách thực hiện như sát trùng trước khi tiêm
• Làm căng da vùng châm: mục đích để kim đi qua mà không làm bệnh nhân đau nhiều
• Tiến hành châm
• Lưu kim: tùy vào bệnh của bệnh nhân mà thời gian lưu kim nhanh hay chậm hoặc không lưu kim. Trong khi lưu kim có thể tiến hành thêm kỹ thuật bổ tả hoặc các phương pháp ôn châm và điện châm phối hợp thêm
• Rút kim và sát trùng lỗ kim châm